مدیریت موثر تولید یکی از چالش های پیش روی سازمان های تولیدی امروز در عرصه رقابت جهانی بوده و حرکت به سوی توسعه مدل های ابتکاری و خلاقانه و کسب مزیت نسبی به کمک این مدل ها، سرمایه گذاری گسترده ای را بصورت سالانه توسط این سازمان ها، به خود جذب می کند. در این میان کانبان بعنوان یکی از ابزارهای قدرتمند برنامه ریزی و مونیتورینگ تولید در نظام JIT در سالهای اخیر مورد توجه خاص سازمانهای تولیدی در ایران قرارگرفته و اجرای مدل های تکامل یافته آن به کمک تکنولوژی های نوین فناوری اطلاعات قطعا" در کاهش تاثیر فرصت های از دست رفته در این راه جهت این سازمان ها موثر خواهد بود .امروزه سیستم های متعددی جهت کنترل جریان تولید در دنیا طرح و بکار گرفته شده است که از جمله آنها سیستم تولید بموقع (Just In Time ) می باشد. فلسفه کلی این سیستم تولید به میزان درخواستی و در زمان تعیین شده بوده و مخترع اصلی آن تائیجی اهونو قائم مقام شرکت تویوتا می باشد. بنیاد این سیستم بصورت کلی بر موارد ذیل استوار است:
• محل تولید
• منابع انعطاف پذیر
• تولید با کیفیت بالا
• پیش گیری از خرابی ماشین آلات
• تامین کنندگان قابل اعتماد
• زمان راه اندازی پایین ماشین آلات
• و خلاصه نظم همه جانبه و نتایج حاصل از اجرای این سیستم در تویوتا عبارت بود از حذف اتلاف ها (Muda) با حذف کارهای فاقد ارزش افزوده شامل
• نظارت بر اجرای کار
• انتظار جهت دریافت محصول از ایستگاه قبلی
• شمارش کالا
• مازاد تولید
• انبارش کالا
• دوباره کاری
• و نتایج حاصل از اجرای این سیستم در تویوتا عبارت بود از حذف اتلاف ها (Muda) با حذف کارهای فاقد ارزش افزوده شامل
• نظارت بر اجرای کار
• انتظار جهت دریافت محصول از ایستگاه قبلی
• شمارش کالا
• مازاد تولید
• انبارش کالا
• دوباره کاری
انواع سیستمهای تولید
بطور کلی سیستمهای تولید به دو دسته ذیل تقسیم می شوند:
1. سیستمهای تولید فشاری (push systems)
2. سیستمهای تولید کششی (pull systems)
فشار در مقابل کشش
• در ساختار تولید مبتنی بر فشار
• مواد به سطوح پائین هل داده می شود و انبار بدون توجه به میزان منابع در دسترس ساخته می شود.
• تاکید اولیه بر تولید قرار دارد.
• موجودی مواد اولیه و محصول می تواند از مقدار موجودی مجاز بالاتر رود.
کشش در مقابل فشار
• سیستم تولید کششی که اساس کار تولید بر مبنای کانبان را تشکیل می دهد عبارتست از:
• مشتری پروسه تولید را با کشش تولید در زمان نیاز آغاز می کند.
• مواد در صورت نیاز به ایستگاه کاری حمل می گردد.
• اندازه مقادیر انباشته حداقل در نظر گرفته شده است.
• اتلاف حداقل شده است.
کانبان
• کانبان نام ژاپنی کارت بوده و عبارتست از یک سیستم مبتنی بر کارت جهت مونیتور کردن وضعیت تولید. این سیستم در ارتباط مستقیم با ساختار تولید کششی می باشد. کانبان بصورت کلی شامل اطلاعاتی به شرح ذیل می باشد:
• کد کالا و شرح مختصر در خصوص کالا نوع ظرف و تعداد در ظرف
• مرکز کاری قبلی و بعدی
پیش شرط های اجرای سیستم کانبان
• بطور کلی چهار پیش شرط برای اجرای موفقیت آمیز سیستم کانبان وجود دارد
• چهار پیش شرط اجرای موفق سیستم کانبان
• نقطه سفارش کلیه اقلام در مسیر تولید
• تولید مرحله ای
• فرایندهای پایدار
• پائین بودن زمات تغییر روالها